Та нүдээ хэсэгхэн хугацаанд аниад үз дээ. Танд орчлон ертөнцийг харах нүдгүй бол яана гэсэн айдас төрдөг үү? Харааны хос эрхтэн маань хорвоо ертөнцийг танин мэдэх, түүний талаар төсөөлөл авахад хамгийн чухал үүрэгтэй. Хамгаас хайрлаж хамгаалж байх ёстой энэхүү хос эрхтэн өсөх насанд согог авч гэмтэх ч тохиолдол байдаг. Харааны эрхтний хамгийн чухал нь нүдний цөцгий агаад гадны дүрс нүдний эвэрлэгийн 130 сая мэдрэлийн эс дээр тусч пройекцлогдон буух дүрс тод байх уу бүдэг байх уу гэдгийг шийдвэрлэдэг байна. Нүдний болор булингартах, эвэрлэг гэмтэх зэргээс болж харж байгаа юмны дүрс бүдгэрдэг. Нүдээрээ бид алаг дэлхий өнгөөр хичнээн баян болохыг мэдэрдэг. Ерийн хараатай хүн 150 өнгө ялгаж чаддаг байна. Гэхдээ бүх эрчүүдийн найман хувь, эмэгтэйчүүдийн 0.4 хувь нь өнгө ялгах чадвараа ямар нэг хэмжээгээр алдсан байдаг гэж Германы нэгэн сэтгүүлд дурджээ. Тэр ч бүү хэл дор хаяж 40 сая германчууд нүдний шил зүүж, гурван сая нь контакт линз хэрэглэдэг байна. Яг ийм тоо баримт манайд хараахан гараагүй байгаа ч сүүлийн жилүүдэд хараа нь муудаж шил зүүгчдийн тоо эрс нэмэгдэж байна гэж мэргэжилтнүүд үзэж байна. Энэ нь хувь хүний хэвшил болон байгаль цаг уурын нөлөө хэт их соёлжиж байгаатай ч холбоотой гэнэ. Нүдний шилтэй малчин гэж бид сонсоогүй. Нүдний шилтэй инженер л гэж дуулсан. Энэ нь монголчууд эрт дээр үеэсээ алсын барааг ширтэж малаа зүслэн тогтоодог байсантай холбоотой. Мэдээллийн эрин зуун гээд зурагт, компьютертай салшгүй нөхөрлөж яваа улс. Иймээс гайхамшигт хос эрхтэн мэлмийндээ тавих анхаарлаа улам сайжруулахыг захъя. Та одоо хараагаа нэг шалгаад үзээрэй. Магадгүй хараа тань муудсан ч тоолгүй явсаар байгаа бол яаралтай мэргэжлийн эмчид хандаарай!

 

 

 

 

 

 

  - Нүд танин мэдэхүйн хамгийн чухал эрхтэн. Бид авч буй мэдээллийнхээ ерэн хувийг нүдээрээ хүлээн авдаг. Хараа муудах олон шалтгаан бий л дээ. Үүний 90 -ээс дээш хувь нь гэрлийн хугарлын өөрчлөлтөөс болдог. Өөрөөр хэлбэл зарим хүмүүс холын хараа муутай болдог. Нөгөө хэсэг нь ойрын хараа мууддаг. Гэхдээ энэ өвчин биш эмгэг юм. Үүнийг засаж болно. Хүний нүд бүхэл бүтэн гэрлийн систем л гэсэн үг. Янз бүрийн шалтгааны улмаас нүд хэвийн байдлаа алддаг. Хамгийн түгээмэл тохиолддог нь гэрлийн хугарлын системийн өөрчлөлт юм. Техник технологи өдий зэрэгт хүрсэн энэ өндөр хөгжилтэй үед хүүхэд залуусын нүдний хараа эрс муудаж байгаа нь ажиглагдаж байна. Үүнийг эрт илрүүлж бага дээр нь эмчлэх хэрэгтэй. Ерөнхийдөө үүнийг хотжилтын өвчин гэж нэрлээд байгаа. Цөөн тохиолдолд удамшлаас болон төрөлхийн гэсэн шалтгаанаар ямар нэг эмгэгтэй байна. Тэгэхээр эрт илрүүлээд зохих арга хэмжээг нь авч чадвал энэ айгаад байх асуудал биш. Мэс заслын аргаар ч засах арга бий. Удамшлын биш олдмолыг янз бүрийн дасгал хийж эмчилж ч болдог. Хамгийн гол нь харааны эрүүл ахуйн байдлыг зөв сахих ёстой.

 

 

  - Жишээлбэл сургууль, цэцэрлэгийн хүүхдүүдэд гэрэл­түүлэг болон сандал ширээний байршил зөв байх гэх мэтийн маш олон хүчин зүйлүүд бий. Энэ мэт харааны эрүүл ахуйг сахиж багаас нь харааг зөв хөгжүүлэх хэрэгтэй. Гэтэл зарим эцэг эхчүүд хүүхдээ нялх үед нь тоглоомыг нь хэт ойрхон зүүгээд хялар болгочихсон ирж байх жишээтэй. Энэ нь харааны зайн өөрчлөлт юм. Нэмэх шил зүүдэг хүний зайн өөрчлөлт богиноссон, хасах шил зүүдэг хүний зайн өөрчлөлт холдсон байдаг. Эвэрлэгийн болон болорын бүдэгшил гэх мэт гэрлийн орчингуудын тунгалаг биш байдал харааны өөрчлөлтөнд нөлөөлдөг.

 

 

  - Хараа муутай бүхэн хялар болохгүй л дээ. Нүдний эргэн тойрон нүд хөдөлгөж байх зориулалттай зургаан ширхэг булчин байдаг. Эдгээрийн өөрч­лөлтөөс шалтгаалдаг. Дээхнэ үед хүмүүс хяларыг нэг их анхаарахгүй жирийн үзэгдэл мэт ойлгож манай удамд ийм нүдтэй хүн байдаг байсан гэх маягаар тэр бүр анхаардаггүй байлаа. Одоо харин хүмүүс бүр багаас нь хяларыг янзлуулах гээд авчирдаг болсон. Удамших хандлага байдаг ч гэлээ хялар хараад байгаа нүд хараандаа оролцохгүй байгаа учраас цаашлаад хараагүй болох аюултай. Тиймээс мэргэжлийн эмчид эртхэн хандах хэрэгтэй.

 

 

  - Гэрлийн хугарлын системийн өөрчлөлт түүний гажигууд. Мөн гэрлийн системийн бүдэгшилд хүргэх үрэвсэлт өвчнүүд. Нүд нь дандаа өвдөж явдаг хүн цагаа уначихсан гээд л ярьж байдаг шүү дээ. Гэтэл тунгалаг байх ёстой гэрлийн систем бүдэгшиж байна. Цагаа уналаа гэж хэлж байгаа боловч мэргэжлийн хэллэгээр бүдэгшил явагдаж байна гэсэн үг. Зарим хүмүүс нулимс хар аяндаа гоожоод байна гээд ирдэг. Энэ нь ямар нэгэн өвчний шинж тэмдэг. Үрэвсэлт өвчний болон нулимсны системийн бөглөрөл, нарийсал, зовхины эмгэгүүд гэх мэт олон өвчний илрэл болж байна гэж ойлгох хэрэгтэй.

 

 

  - Нэлээд хэдэн шалтгаан бий. Жишээлбэл харааны шилээ буруу зүүснээс болдог. Хүмүүсийн дунд нийтлэг ажиглагддаг зүйл нь шилний газрын хүн ч юм уу ам дамжсан ярианд итгэж эмчийн тааруулж зүүгээрэй гэж зааснаас өөрөөр шилээ зүүдэг. Эмч чамайг -3 –г зүү гэсэн бол чи -2 -г зүү үгүй бол үүнийгээ дагаад улам л хараа муудаад байдаг юм гэдэгт итгэдэг. Энэ нь их буруу юм. Ялангуяа өсвөр насны хүүхдийн хувьд яг л тохирсон шилийг нь зүүлгэх хэрэгтэй. Ийм ч учраас мэргэжлийн эмчийн зөвлөгөө хамгийн чухал.

 

 

  - Нар салхи болон нарны хэт ягаан туяа болон компютерийн туяанаас хамгаалахын тулд зүүж байгаа нь зөв. Тэглээ гээд бас дан хар шил зүүгээд яваад байж болохгүй. Үүний улмаас нүдний даралт ихэсдэг. Энэ бол хараа муудах шалтгааны тэргүүн байранд ордог өвчин. Гэрлийн хугарал юм уу бүдэгшлийн асуудал ердөө биш. Харин ч хараа муутгах шалтгаан. Мөн ази тивийн хүмүүс жижиг нүдтэй гэдэг утгаараа тодорхой шалтгааны улмаас энэ өвчинд өртөх магад­лал өндөр.

 

 

  - Салстын архаг үрэвслээс үүдэж байгаа хэрэг. Тиймээс хараанд зайлшгүй нөлөөлнө. Загатнаж явсаар байгаад л овойсон өөх болон ургадаг.

 

 

  - Зөвхөн зовхины дээд хэсэгт хиймлээр нугалаас гаргаж байгаа косметик ажилбар. Тиймээс энэ бол хараанд нөлөөлөхгүй учир эмэгтэйчүүд санаа зовох хэрэггүй.

 

 

  Хүмүүс хараагаа шалгуулан их бага хэмжээгээр муудсан байгааг мэдмэгцээ л нүдний шил тааруулдаг. Зарим нь ажил мэргэж­лийн онцлог болон, нүүрний хэлбэр төрхөндөө зохицох байд­лаас нь харгалзан үзэж линз хэрэглэвэл илүү үр дүнтэй бас гоо сайханд нөлөөлөхүйц гэж үздэг. Хэдийгээр янз бүрийн аргууд нэвтэрч байгаа ч гэлээ гайхамшигт хос эрхтэний гэрэл ашиглалт, энерги зарцуулалт, амьдрах хугацаа, 20 см хийгээд 40 км-ын тэртээх юмыг нэг зэрэг тод харж чаддаг тийм аппаратыг орчин үеийн шинжлэх ухаан хараахан хийж чадаагүй л байна.

 

 

  Холын харааны шил зүүгчдийн нүдний алим арагшаа их урт байдаг. Иймээс холын юмнаас ойсон гэрэл торлог бүрхүүл дээр биш арай өмнө нь тусан бүдэг дүрс үүсгэдэг байна. Холын харааны гадна тал нь зузаан, гол нь хүнхэр шил гэрлийг цацруулан торлог бүрхүүл дээр цугларуулдаг байна. Нүдний шил бодит дүрсийг жижигрүүлнэ. Зөвхөн шилнийхээ голоор харах тул хүний харааны багтаамж багасдаг байна. Холын хараа их муутай бол шилнийх нь зах их зузаарах тул шил их хүнд болж ирнэ. Хэт хүчтэй шил зүүвэл тархи хүлээн авч боловсруулахад хүнд болж ирнэ.

 

 

  Тэдний нүдний алим их богино байдаг. Харж байгаа юмнаас ойсон гэрэл торлог бүрхүүл дээр биш ард нь тусна. Ойрын харааны гол нь зузаан зах нь нимгэн гүдгэр шил гэрлийг цуглуулан торлог бүрхүүл дээр тусгана. Ойрын харааны шил зүүгч дүрсийг томруулж харна. Мөн л шилний голоор харах тул харааны багтаамж багасдаг байна. Ойрын харааны өндөр диоптринтэй шил тун хүнд байх тул зүүхэд төвөгтэй. Хэт хүчтэй буюу өндөр нөлөөтэй шил зүүвэл тархи хүлээн авч боловсруулахад хүнд болж ирнэ.

 

 

 

  Сүүлийн үед нүдний шилний оронд контакт линз хэрэглэх болжээ. Мэдээж энэ нь хэрэглэхэд хялбар, спортоор хичэллэхэд саад болохгүй, үсэрч харайх гэх мэтийн хүчтэй хөдөлгөөнд унахгүй. Хатуу болон уян линз бий. Контакт линзний завсраар хүчил төрөгч сайн орж байхаас гадна нүдэнд торох юмгүй эвтэй байх ёстой. Үүнийг эхэлж хэрэглэхэд нүдэнд тоос орчихоод тороод байгаа юм шиг сэтгэгдэл төрдөг. Гэхдээ ихэнх хүмүүс уян линзийг сонгодог. Уян линзний тухайд түүний дор хүчилтөрөгч нэвтрэх боломжгүй тул нян үржих боломж бүрдэж байна гэсэн үг. Ингэснээр халдвар авч нүдний аягыг тэр аяар нь үрэвсүүлэх аюултай. Энэ тун ховор тохиолдол л доо. Гэсэн ч таагүй зүйлийг өөр дээрээ турших хэрэг юу байна. Контакт линзтэйгээ унтаж болно гэж рекламдаж байлаа ч авч тавиад унтах хэрэгтэйг сануулъя.

 

 

  Хатуу буюу хэлбэр нь өөрчлөгддөггүй контакт линз нулимсан дунд хөвж байх бөгөөд нүд цавчих болгонд шинэ нулимсаар чийглэгдэж байдаг. Түүний хамтаар эвэрлэг хүчил төрөгчөөр байнга тэжээгдэж байдаг. Ийнхүү хатуу линзний доор уураг сууж бохирддоггүй байна. Ихэнх хүмүүсийн нүд гадны биетэд дасахдаа тааруухан шүү дээ.

 

  Уян контакт линз нь нүдний эвэрлэг дээр хумбайн тогтоно. Хатуу линзийг бодвол доогуур нь хүчилтөрөгч орох нь муу.

 

  Хамгийн сайн нь силикон-гидрогель линз. Хатуу линзээ бод­вол нүдэнд тун эвтэйхэн. Гэх­дээ завсраар нь хүчилтөрөгч бага ордог учир уураг хуримт­лана. Тэгэхээр хүчил­төрөгч орох нь бүүр ч багасна гэсэн үг. Хатуу линзийг бодвол арчилгаа их шаарддаг. Мөн зөвхөн шөнө зүүхэд зориулсан линз бий. Ингэс­нээр тухайн хүний эвэрлэг тэгшрэн өдөр зүүх шаард­лагагүй. Гэхдээ 4,5 диоптрин хүртлэх холын харааны шил зүүдэг хүмүүсийн хувьд л боломжтой. Энэ нь өдөртөө хараа­ны хэрэгсэл шаардлагагүй болд­гоороо сайн. Ариун цэврийн горимыг сайн сахихгүй бол аюултай үрэвсэлд хүргэнэ. Түүнийг зүүсэн хүн бүр сэтгэл ханамжтай байдагггүй. Харж байгаа юм тод биш болох, ялангуяа оройдоо дугуй цагаан цагариг гарч ирэх зэрэг муу талтай.

 

  Та нүдний шил зүүх болон контакт линз хэрэглээд ч ямар нэг үр дүн үзүүлэхгүй бол яах вэ гэж бодож байна уу. Харин ч үүгээр зогсохгүй лазерийн туяагаар нүд­ний эвэрлэгийг эмчлэх, гэрлийн хугарлыг өөрчлөх арга бас бий гэдгийг хэлэхэд таатай байна.

 

 

  Энэ аргын үед эмч эвэрлэгийн гадаргын хальсыг номын хавтас шиг нээгээд доорхи эд эсийг өвчин авна. Нүдний эвэрлэгээс эд эсийг авахын тулд маш жижиг хутгаар ажилбарыг хийдэг байна. Харин фемто лазик арга нь эвэрлэгийн хальсийг лазераар маш нимгэн яраад доор нь бяцхан тэсэлгээ хийн тэр эд эсийг зайлуулдаг байна. Бяцхан хутгаар өвчих ажилбарын үед гарч болох алдаа фемто аргын үед гардаггүй сайн талтай. Хүмүүс ийм төрлийн эмчилгээ хийлгэхээсээ өмнө удахгүй шилгүйгээр бүх зүйлийг үзнэ хэмээн сэтгэл нь хөдөлдөг. Гэтэл туршлагатай эмч нарын хувьд энэ нь мэс ажилбар хийлгэсэн 10 хүний есөөс нь сонсож байдаг үг. Мэс ажилбар хийлгэгчдийн заримд нь эвэрлэгийнх нь сэвийг дарах ажилбар ахин хийх шаардлага гардаг байна. Мэс ажилбар хийлгэгчдийн нэг хувь нь харах чадварынхаа 20 хувийг алддаг. Харин насны доройтлоос муудсан нүдийг лазерийн ерийн нэг мэс ажилбараар хэвийн болгох гэдэг бүтэшгүй асуудал. Үүний нэг давгүй шийдэл бол “Гёте” хараатай болгох. Яруу найрагч Гётегийн нэг нүд нь холын, нөгөө нь ойрын хараатай байсан гэдэг. Энэ бол нэг нүдийг ойрын хараатай нөгөө нүдийг холын хараатай болгох гэсэн үг. Харин хүний тархи ийм зохицуулалтыг тэр болгон хүлээж авдаггүй юм байна. Ийм учраас мэс ажилбар хийлгэхийн өмнө линз тавин тухайн хүн ийм өөрчлөлтийг хүлээн авах чадвартай эсэхийг туршиж үзэх хэрэгтэй болдог. Эвэрлэгийн эд эсийг радио долгионоор цагариг хэлбэртэй шаран таталдуулдаг Конуктив Керато- лазик арга бий. Ингэснээр нүдний эвэрлэг тэр хэсэгтээ пөмбийн нүдний шилгүйгээр юм унших, ойрын юм харах боломжтой болдог байна. Гэхдээ энэ бол зөвхөн нэг нүдэнд л хийх ажилбар.

 

  Дэлхийн аль ч улсад хэрэг­лэгддэг харааны гажиг засах аргуудыг монгол хэрэгжүүлдэг. Үүний дотроос насны доройтлоос үүддэг нүдний болор цайх өвчний эмчилгээ болох хиймэл болор суулгах мэс ажилбар хамгийн түгээмэл. Анх 1990–ээд оноос хойш хиймэл болор суулгаж эхэлжээ.

 

 

 

  - Ерөнхийдөө дэлхийн хүн амын дунд 50 болон түүнээс дээш насныханы эзлэх хувь улам ихэсч байна. Болор цайх өвчин гэдэг маань насжилттай холбоотой. Үүнээс гадна гэмтлийн гаралтай болон төрөлхийн болор цайлт гээд олон шалтгаан бий. Хүмүүс болор нь цайгаад юу ч харахгүй болсон хойноо л ирдэг байсан. Харин одоо хүмүүсийн эрүүл мэндийн боловсрол сайжирсантай холбоотой харьцангуй анхаарал тавин эрт эмчлүүлэх нь элбэг болсон.

 

 

  - Нийгмийн халамжийн сангаас өндөр настнуудад зориулсан хиймэл эрхтэний мөнгийг нэг удаа бүрэн олгох тухай хууль бий. Анх монголд хиймэл болор суулгаж эхэлж байх үед буюу 1990 онд зөвхөн хиймэл болорын өртгийг 100 доллар гэж тогтоосон. Одоо бараг хорин жил өнгөрч , нийгэм цаг үеийн байдал өөрчлөгдчихөөд байхад тухайн үед тогтоосон үнээрээ л байж байна. Гэтэл гадаадаас оруулж ирж байгаа зөөлөн болор болон хагалгааны үед хэрэглэх бусад зүйлс маш үнэтэй болсон. Америк, Швейцарь, Энэтхэг, Хятад, Орос гэх зэрэг орнуудаас оруулж ирдэг л дээ. Аль улсын болорыг хийлгэж байна гэдгээсээ үнэ ханш нь харилцан адилгүй. Хамгийн багаар бодоход 400 -500 долларын ханштай байна. Манай монголын хувийн нэг эмнэлэгт энэтхэг эмч нар ирж хиймэл болорын хагалгаа хийсэн. Тэд бидний хийж байгаа арга технологиор, бидэнтэй яг адил түвшинд энэтхэг болороо тавиад хийж байгаа хэрнээ 700-800 доллараар үнэлдэг. Хүмүүс ч үнэ ханшийг нь нэг их харгалзахгүй хийлгэсэн шүү дээ.Тэгэхээр аль 1990 онд нийгмийн халамжийн сангаас тогтоож өгсөн ханш одоогийн өндөр түвшний хагалгаанд тавигдаж байгаа өртөг хоёр огт нийцэхгүй байна гэсэн үг. Дунд нь хамгийн гол нь өвчтөн хохирч байна.

 

 

 

  - Миний хараа залуу байхын л тааруухан байсан. Өндөр номерийн харааны шил зүүдэг байлаа. Өнгөрсөн жилээс нэг нүд маань огцом муудаж бараг харахаа болисон. Ингээд эмнэлэгт хандан Т.Анара эмчид үзүүлээд нүдний болор солиулах болсон юм. Алтан гартай эмчээрээ америк болор суулгуулан сайн хардаг болоод баярлаж сууна даа. Хоёр нүдээрээ хорвоог харах болсон доо үнэхээр их баяртай байна. Хуучин сайн харж байна гэж бодож байснаасаа хэд дахин илүү, бүр маш сайн харж байна. Өчигдөрхөн л юм үзэхгүй байсан хүн чинь одоо тормолзтол харж сууна. Маргааш эмнэлгээс гарна.

 

 

  -  Би жил шахуу л өрөөсөн нүдтэй явлаа. Автобус хүрээд ирэхэд энэ хаанахынх вэ? гээд л байнга асууна. Нүд гэдэг хэчнээн чухал эрхтэн гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Хөл, гар өвдвөл таяг тулаад ч болсон явна шүү дээ. Харин хорвоог харах нүдгүй бол аймшиг. Нүдээ хайрлаж хамгаалж явах хэрэгтэй шүү гэж захия даа.

 

 

  Хамгийн чухал нь эмч танд үнэхээр санаа тавьж байна уу, эсвэл зүгээр ерөнхий юм яриад байна уу гэдгийг анхаарах явдал юм. Эмч таны хүсэж хүлээж байгаа юмыг асууж байна уу? Таны мэргэжил сонирхдог зүйлийн талаар лавлаж байна уу? Тантай ярилцахдаа зөвлөгөө өгөв үү эсвэл бизнесийн ярилцлага хийв үү гэдгийг шүүн тунгаах явдал юм. Учир нь та зүгээр нэг мухар олгойгоо авахуулаад хаях биш хорвоог харах нүдээ аврах гэж байна гэдгээ хамгийн сайн ойлгох хэрэгтэй.

 

  Хараа муудаад хөгширч байгаа юм байх даа гээд нэг найз маань инээд болгоод өнгөрч байсныг гэнэт саналаа. Хөгшрөхөөр л хараа мууддаг гэсэн бодолтой хүмүүс нээрээ олон шүү. Харин ч нүднийхээ ямар нэг эмгэгийг эмчлүүлэхгүй цаг алдсанаар сохроход ч хүрч болзошгүй гэдгийг ухаарах хэрэгтэй. Мөн хол, ойрын хараа муудлаа. Нүдний шил зүүхээр тийм ч их зохихгүй байна тэглээ ч байн байн авч тайлахад нүдний шил түвэгтэй юм, линз хийлгэхээс гэж ярих хүмүүс байдаг. Ингээд л болох болохгүй арга хэрэглэж харамсаад барахгүй эрсдэл дагуулах нь энүүхэнд. Харин үүнийг уншсан уншигч та бага ч болов мэдээлэл авч өөртөө тохирох, эрсдэл багатай аргыг сонгоно гэдэгт найдаж байна. Нүдний цөцгий мэт хайрла гэдэг чинь зүгээр ч нэг хэлсэн үг биш. Маш эмзэг шүү онцгой анхаараарай гэсэн санаа.

 

 

 

 

 

  Энэ босоо хэвтээ зураас бүхий дүрсийг 20 см-ийн зайтай тавиад хараарай. Дараа нь нүдээ хэсэг аньж байснаа зүүн нүдээ аньж байгаад баруун нүдээрээ хараарай. Босоо болон хэвтээ зурааснууд ижил тод, ижил бүдүүн байна уу? Дараа нь хагас дугуй 90 градус эргүүлээд хараарай. Зурааснууд тэгш байна уу? Муруй юм шиг санагдаж байна уу? Мөн баруун нүдээ аньж байгаад зүүн нүдээрээ шалгаарай. Хэрэв дүрс бүдүүн нарийн, тод бүдэг, муруй харагдах юм бол таны нүдний эвэрлэг эмчид үзүүлэх шаардлагатай байна гэсэн үг.